Darllenwch Amdanynt
Mae gwirfoddolwyr gardd Canolfan Clydau, aelodau’r pwyllgor a Peter Kay o CARE ei hun, wedi bod yn brysur yn creu gardd hardd a chynhyrchiol i’r gymuned leol a byd natur ei mwynhau. Mae Sied Feiciau Swyddogol Canolfan Clydau bellach ar y map, gan fod pâr o wenoliaid wedi dechrau nythu yn ei thrawstiau. Fe ddechreuon nhw wneud eu nyth ym mis Mai ar ôl eu hymfudiad hir o Affrica. Casglu pridd, plu a glaswellt, troi’r deunyddiau crai hyn yn gwpan nythu hardd wedi’i wneud yn bennaf o bridd a thafod gwenoliaid, wedi’i leinio â phlu.
os byddwn yn lwcus yn ystod ein diwrnod gwaith nesaf ar ddydd Sadwrn 15fed Gorffennaf yng Nghanolfan Clydau, byddwn yn gweld nyth o wenoliaid ifanc yn dysgu triciau’r grefft gan eu rhieni. Yn ystod canol mis Mehefin mae gwenoliaid yn cael eu 'nythaid' cyntaf o hyd at bump o fabanod tua 18 diwrnod ar ôl i'r fenyw 'plu ei nyth'
Unwaith y bydd yr epil wedi deor maen nhw'n gwibio i mewn ac allan gydag amrywiaeth flasus o bryfed i'w pobl ifanc gan gynnwys pryfed hofran, pryfed Mai, pryfed gleision, morgrug hedfan ac ambell lindysyn gwyfyn. Mae nythaid angen 6,000 o bryfed y dydd i oroesi! (Holden & Cleeves 2014)!
Ar ôl 18 i 23 diwrnod bydd y pump (tua) ifanc yn dechrau hedfan ac yn cael eu bwydo am wythnos arall. Tua 30 diwrnod ar ôl deor byddant yn cael eu gadael i ofalu amdanynt eu hunain a byddant yn gwasgaru i wahanol gyfeiriadau yn ystod mis Gorffennaf. Bydd ein gwenoliaid rhiant wedyn, 'croesi bysedd', yn cael nythaid arall. Pan nad ydyn nhw'n 'cadw tŷ', mae'r rhan fwyaf o'u hamser yn cael ei dreulio 'ar yr adain'. Maen nhw'n hedfan yn isel i'r llawr gan ddal eu hysglyfaeth wrth fynd, neu'n eu cipio o ddŵr. Maen nhw'n bwydo lle bynnag mae digonedd o fwyd, fe welwch nhw'n aml o gwmpas gwartheg, dros bentyrrau tail neu ar hyd perthi lle mae pryfed yn ymgasglu. Eleni fe welwch nhw yn hedfan dros labrinth Canolfan Clydau…
Yn anffodus, byr fydd ein hadnabyddiaeth a’n cynefindra â’n gwenoliaid. Pan ddaw mis Medi, byddan nhw'n symud i'r de ac yn gadael Prydain yn gynnar ym mis Tachwedd. Byddant yn mudo yn ystod y dydd, yn bwydo wrth iddynt hedfan a chlwydo yn eu safleoedd hysbys nes iddynt gyrraedd pen eu taith - Affrica.
Mae eu mudo yn yr Hydref yn para am tua 6 wythnos ac yn cynnwys hedfan ar draws anialwch y Sahara! Os ydyn nhw'n lwcus gallen nhw fyw hyd at 11 mlynedd a chwblhau'r daith epig hon hyd at 10 gwaith yn ystod eu hoes. Yn ystod y blynyddoedd diwethaf, mae poblogaethau gwenoliaid wedi amrywio. Mae'n ymddangos bod y rhain yn gysylltiedig â'r newidiadau yn Affrica. Ym Mhrydain ac Iwerddon mae colli safleoedd nythu traddodiadol, megis ysguboriau ac argaeledd bwyd oherwydd amaethyddiaeth ddwys, yn ffactorau anwadal ac yn peri pryder i boblogaethau gwenoliaid y dyfodol (Holden & Cleeves 2014).
I frwydro yn erbyn hyn, beth am ddenu gwenoliaid eich hun? Mae gan yr RSPB wybodaeth ardderchog ar eu gwefan am ddenu gwenoliaid i nythu. Maen nhw’n bwydo ar amrywiaeth o bryfed, felly bydd darparu cynefinoedd i bryfed fridio yn annog nid yn unig gwenoliaid i’ch gardd ond llu o’n ffrindiau pluog eraill. Gyda hyn mewn golwg, curwch y 'blues' ac adeiladwch 'Bee B&B' neu Westy Bug hardd i chi'ch hun, neu edrychwch ar ein 'blog pryfed' am ragor o wybodaeth am ddarparu cynefinoedd i bryfed.
Byddem wrth ein bodd yn gweld a ydych wedi cael unrhyw gysylltiad â gwenoliaid neu wedi adeiladu cartref pryfed yn eich gardd gefn. Cysylltwch â ni a dywedwch wrthym am eich profiadau. Gwnewch sylw ar ein blog neu post ar ein tudalen facebook, byddem yn falch o glywed gennych...
Gobeithiwn eich gweld yn y diwrnod gwaith ar ddydd Sadwrn 15fed Gorffennaf, lle byddwch yn cwrdd â'n gwenoliaid! I gael rhagor o wybodaeth am y diwrnod gwaith cysylltwch â Peter ar peter@cwmarian.org.uk.
Llyfryddiaeth
• Holden, P & Cleeves T, (2014), RSPB Handbook of British Birds, 4th Ed, London, Bloomsbury Publishing Plc.
• RSPB,2020, Swallows Key Information, Attracting Swallows to Nest, Give Nature a Home in Your Garden https://www.rspb.org.uk/get-involved/activities/give-nature-a-home-in-your-garden/garden-activities/buildabeebandb/
• Woodland Trust 2020, How to Build a Bug Hotel https://www.woodlandtrust.org.uk/blog/2019/09/how-to-build-a-bug-hotel/